Aparat zawieszeniowy zęba

Do aparatu zawieszeniowego zęba należą wszystkie elementy, które przyczyniają się do zakotwiczenia zęba. Aparat zawieszeniowy amortyzuje siły działające na ząb, które przy mocnym żuciu mogą odpowiadać ciężarowi 80 kg. Korzenie zębów znajdują się w zębodołach. Fragment kości szczęki i żuchwy, który mieści zębodoły, określany jest mianem wyrostka zębodołowego. Tkanki mocujące zęby w zębodołach i tworzące aparat zawieszeniowy zęba to:

• kość wyrostka zębodołowego (processus alveolaris),
• cement korzeniowy (cementum),
• ozębna (periodontium),
• dziąsło (gingiva).

Cement korzeniowy pokrywa korzeń zęba od szyjki po wierzchołek korzenia. Do cementu korzeniowego przyrośnięte są włókna ozębnej, które łączą cement z kością zębodołu. Podstawową funkcją cementu korzeniowego jest więc umocowanie zęba w zębodole.

Głównym składnikiem ozębnej są włókna łącznotkankowe. Łączą one struktury kostne zębodołu z cementem korzeniowym zęba. Włókna rozchodzą się promieniście w kierunku blaszki zbitej kości zębodołu. Poszczególne zęby nie są więc zrośnięte z kością wyrostka zębodołowego, ale zawieszone w zębodołach na włóknach łącznotkankowych. Dzięki temu podczas żucia siły nacisku są przekształcane w siły pociągania.

Poza włóknami łącznotkankowymi ozębna zbudowana jest z gęstej sieci naczyń krwionośnych, których zadaniem jest z jednej strony odżywianie komórek cementu korzeniowego i komórek tkanki łącznej ozębnej, a z drugiej amortyzacja nacisku podczas żucia. Ponadto ozębna zawiera włókna nerwowe, które przewodzą uczucie nacisku oraz dotykania.
Zębodoły znajdują się w wyrostkach zębodołowych szczęk. W przypadku zdrowego przyzębia kość znajduje się ok. 1 do 2 mm poniżej granicy pomiędzy cementem korzeniowym a szkliwem.

Dziąsło (gingiva) pokrywa szyjkę zęba oraz górną część wyrostka zębodołowego, a jednocześnie tworzy pomiędzy zębami brodawki dziąsłowe. Dziąsło wolne, zwane również brzeżnym, ma formę wąskiego, pofalowanego brzegu o stałej szerokości, przebiegającego równolegle do szyjek zębów. Jego szerokość wynosi ok. 1,5 do 2,5 mm. Znajdujące się wewnątrz dziąsła brzeżnego włókna łącznotkankowe są przyczepione do cementu korzeniowego oraz do kości wyrostka zębodołowego. W okolicy szyjki zęba dziąsło brzeżne przytwierdzone jest przy pomocy specjalnego przyczepu nabłonkowego.

Pomiędzy powierzchnią zęba oraz dziąsłem brzeżnym istnieje mająca od 1 do 2 mm głębokości szczelina dziąsłowa (sulcus gingivae). Przestrzeń ta jest przepłukiwana przez płyn dziąsłowy oraz ślinę. Jeżeli pomiar z użyciem sondy periodontologicznej wykaże, że głębokość szczeliny wynosi 3 mm lub więcej, oznacza to, że powstała patologiczna kieszonka, którą należy leczyć, aby móc uratować ząb. Przyczep nabłonkowy otacza pierścieniowo szyjkę zęba. Tworzy dno szczeliny dziąsłowej bądź kieszonki przyzębnej i jest przytwierdzony do zęba. W ten sposób chroni kość przed wpływem czynników zewnętrznych pochodzących z jamy ustnej.

W przeciwieństwie do dziąsła brzeżnego, mające od 1 do 9 mm szerokości dziąsło właściwe (dziąsło związane, gingiva propria) jest sztywno przytwierdzone do kości wyrostka zębodołowego. Ma kolor bladoróżowy i matową, groszkowaną powierzchnię. Groszkowanie spowodowane jest znajdującymi się od spodu wiązkami włókien łącznotkankowych, które zapewniają zamocowanie do okostnej wyrostka zębodołowego i do cementu korzeniowego. Zamocowanie to jest wystarczająco mocne, aby wytrzymać siły działające podczas żucia i gryzienia. Na granicy śluzówkowo-dziąsłowej dziąsło właściwe (nieruchome) przechodzi w ruchomą błonę śluzową wyrostka zębodołowego.