Choroby nowotworowe
Gdy mechanizmy kontrolne regulujące wzrost, podziały oraz różnicowanie się komórek wymykają się spod kontroli, powstaje nowotwór (guz, zmiana neoplastyczna). Komórki nowotworowe rosną niezależnie i progresywnie. Ich wzrost nie zatrzymuje się samoistnie, przestają także reagować na sygnały regulujące organizmu. Ze względu na położenie w organizmie (wyparcie zdrowych narządów), typ wzrostu (wzrost inwazyjny) oraz uwalniane produkty przemiany materii (hormony, toksyny, antygeny) komórki nowotworowe szkodzą całemu organizmowi.
Zasadniczo rozróżnia się nowotwory łagodne (benign) i złośliwe (malignant). Określenie „łagodne“ nie oznacza bynajmniej, że te nowotwory nie mogą być śmiertelne; łagodność i złośliwość dotyczy raczej szczególnych właściwości tkankowych nowotworów.
Nowotwory łagodne rosną powoli, są odgraniczone od innych tkanek (najczęściej przez torebkę łącznotkankową), nie wnikają w naczynia, nie naciekają innych tkanek, nie dają przerzutów i są zróżnicowane histologicznie (często wyglądają jak zdrowa tkanka). Poprzez wypieranie zdrowych tkanek mogą jednak wywoływać zagrażające życiu powikłania.
Nowotwory łagodne
 |
Nowotworem łagodnym błony śluzowej jamy ustnej jest włókniak. Rośnie on powoli (przez wiele miesięcy lub lat) i nie powoduje bólu.
Mniejsze, łagodne nowotwory usuwa się poprzez wycięcie. Dotknięty fragment tkanki usuwany jest w całości i poddawany badaniom histopatologicznym.
 |
 |
 |
Nowotwory złośliwe
 |
 |
 |
 |
Nowotwory złośliwe nie są wyraźnie odgraniczone, rosną bardzo szybko, łatwo wnikają w naczynia, naciekają inne tkanki i niszczą je, tworzą przerzuty, są histologicznie niezróżnicowane (nie wyglądają jak normalne tkanki). W wyniku tworzenia przerzutów oraz agresywnego wzrostu nowotwory błony śluzowej jamy ustnej mogą być śmiertelne.
W stomatologii stosunkowo często spotyka się raki błony śluzowej jamy ustnej, nowotwory kości, włókniaki oraz naczyniaki (w naczyniach krwionośnych w obrębie twarzoczaszki). Nowotwory mogą się rozwinąć także z tkanek typowych dla zębów. Należy tu przede wszystkim wymienić szkliwiaka (ameloblastoma). Jest to nowotwór wykazujący miejscową złośliwość, który rozwija się z komórek nabłonka narządu szkliwnego.
Zębiak to zmiana nowotworowa o charakterze torbielowatym, która może zawierać wszystkie tkanki twarde zęba.
Jeżeli na podstawie wyglądu ani innych cech nie uda się określić rodzaju nowotworu, konieczne jest przeprowadzenie badania histopatologicznego przez specjalistę. W tym celu należy pobrać próbkę tkanki. Chirurgiczne pobranie niewielkiego fragmentu zmienionej chorobowo tkanki nazywane jest pobraniem wycinka. Wynik badania histopatologicznego służy do potwierdzenia wstępnego rozpoznania.
